صرافی ارز دیجیتال غیر متمرکز یا DEX چیست؟ در این مقاله نحوه معامله شدن رمز ارز در این نوع صرافی کریپتوکارنسی را کامل شرح خواهیم داد.
صرافی غیر متمرکز (Decentralized Exchange) که به اختصار DEX نامیده میشود، نسخه تکامل یافته صرافیهای سنتی است که تمام عملیاتهای آن روی بلاک چین و از طریق قراردادهای هوشمند قدرتمند انجام میشود. به عبارتی دیگر، همه اطلاعات این نوع صرافی روی بلاک چین ثبت شده و مدیریت آن بر عهده قراردادهای هوشمند است.
اگر به تازگی با دنیای رمز ارزها و
بلاک چین آشنا شدهاید، یا اگر یک کاربر حرفهای ارز دیجیتال هستید، به احتمال زیاد نام صرافی کریپتوکارنسی به گوشتان خورده است. در این صرافیها، کاربران میتوانند کوینها و توکنهای خود را با ارز فیات یا سایر ارزهای دیجیتال معاوضه کنند. در این صرافیها، ارزش رمز ارزها بر اساس میزان عرضه و تقاضای بازار معین میشود. اما صرافی های غیر متمرکز که امروزه به خاطر امنیت بالا و ویژگی گمنامسازیشان مورد توجه قرار گرفتهاند، چه تفاوتی با این صرافیها دارند؟
صرافی DEX یک پلتفرم دیجیتالی است که عملکردی مشابه یک صرافی سنتی دارد، اما بر خلاف آن، یک تکنولوژی به نام
قرارداد هوشمند (Smart Contract) در مرکزش قرار گرفته است. با این تکنولوژی، نیاز به واسطه تا حدی زیادی از بین میرود و به همین دلیل این نوع صرافی از شفافیت اطلاعات و امنیت بیشتری بهرمند است. به عبارتی سادهتر، صرافی DEX در واقع یک صرافی رمز ارزی است که توسط اسمارت کانترکتها مدیریت میشود. این یعنی مسئولیت مدیریت دارایی بر عهده یک نهاد مرکزی نیست و کاربران در هر زمان کنترل داراییهای خود را در دست دارند. این ویژگی باعث میشود به هنگام استفاده از صرافی غیر متمرکز، درجه بالایی از امنیت، حریم خصوصی و حتی گمنامسازی برای کاربر فراهم شود.
از زمان پیداش اولین صرافی ارز دیجیتال تاکنون، این پلتفرمها پیشرفت زیادی داشتهاند. در ابتدا صرافیهایی مثل امتی گاکس (Mt. Gox) به وجود آمدند که از روش مدیریت و تعامل متمرکز استفاده میکردند. در این روش، صرافی کنترل داراییها را بر عهده میگیرد و برای انجام هر عملیاتی، ابتدا باید وارد یک حساب کاربری در آن وب سایت شوید. این نوع فعالیت با تمرکززدایی رمز ارزها پایان مییابد و مشکلات امنیتی خطرناکی ایجاد میکند که نمونه آن در جریان هک صرافی امتی گاکس مشاهده شد.
صرافی های غیر متمرکز برای مقابله با این مشکلات و سایر چالشهایی که بر سر راه صرافیهای متمرکز قرار دارد، ایجاد شدهاند. از میان اولین صرافیهای DEX، میتوان به اومیس گو (OmiseGO) و بیت شرز (BitShares) اشاره کرد که توسعه آنها از سال 2013 آغاز شد. این دو صرافی قابلیتها و عملکرد متفاوتی داشتند، اما هدفشان یکسان بود: آغاز انقلاب صرافی های غیر متمرکز.
تکامل صرافیهای ارز دیجیتال در طول زمان باعث شده تا انواع یا نسلهای متفاوتی از این پلتفرمها ایجاد شود که عبارتند از:
سازمان مستقل غیر متمرکز (DAO) به دست میآورید، تا آخرین لحظه تکمیل معامله از مزایای داراییهای خود بهرمنده هستید.
اتریوم با توجه به تعداد بالای پروژههایی که روی آن توسعه داده میشوند (توکنها و برنامههای غیر متمرکز)، محبوبترین پلتفرم برای توسعه صرافیهای DEX به شمار میآید. بلاک چینهای دیگری هم از فرآیند توسعه این نوع صرافی پشتیبانی میکنند. در بلاک چین بیت کوین میتوان این کار را از طریق پروژه «کانترپارتی» (Counterparty) انجام داد و بلاک چینهای استلار (Stellar)، کومودو (Komodo)، ویوز (Waves)، بیت شرز (BitShares) و نئو (NEO) نیز همگی از توسعه صرافی های غیر متمرکز پشتیبانی میکنند.
در میان صرافیهای DEX، آنهایی که سفارشهای کاربران را با قراردادهای هوشمند روی بلاک چین اجرا میکنند و در نتیجه باعث میشوند کاربر در هیچ مرحلهای از تراکنش کنترل داراییاش را از دست ندهد، بیشترین محبوبیت را دارند. تاکنون تلاشهایی در زمینه توسعه صرافی های غیر متمرکز بین بلاک چینی (Cross-Chain) انجام شده، ولی بیشتر صرافیهای DEX فقط با داراییهای یک بلاک چین (مثل اتریوم یا بایننس چین) کار میکنند.
در بعضی از صرافی های غیر متمرکز، همه چیز روی بلاک چین انجام میشود؛ یعنی تمام سفارشات و همچنین اطلاعات مربوط به تغییرات یا لغو شدن آنها، در بلاک چین ثبت خواهد شد. با این روش از بیشترین میزان شفافسازی بهرهمند میشویم، زیرا وظیفه انتقال سفارش به شخص ثالث واگذار نشده و در نتیجه جایی برای ابهام باقی نمیماند. در این روش، از تمام نودهای شبکه درخواست میشود اطلاعات سفارش را برای همیشه نگهداری کنند و به همین دلیل باید به آنها کارمزد پرداخت کرد. در ضمن باید منتظر بمانید تا یک ماینر پیغام شما (تراکنش) را به بلاک چین اضافه کند و در نتیجه ممکن است انجام معامله به تجربهای خستهکننده تبدیل شود.
برخی افراد فرانت رانینگ (Front Running) را به عنوان یکی از مشکلات مدل روی زنجیره مطرح میکنند. فرانت رانینگ زمانی اتفاق میافتد که فردی از یک تراکنش در حال انجام خبر دارد و قبل از تکمیل پردازش این تراکنش، از اطلاعات آن برای انجام معامله خودش استفاده میکند. بنابراین این فرد (فرانت رانر) از اطلاعاتی بهرمند شده که در دسترس عموم نیست و این اقدام به صورت کلی غیر قانونی محسوب میشود. البته اگر همه اطلاعات در یک دفتر کل جهانی منتشر شود، دیگر فرصتی برای فرانت رانینگ وجود نخواهد داشت. با این حال انجام یک نوع حمله دیگر همچنان امکان پذیر است؛ زمانی که یک ماینر سفارش را از قبل از تایید مشاهده کند، میتواند به گونهای عمل کند که تراکنش خودش زودتر به بلاک چین اضافه میشود.
از میان صرافیهای غیر متمرکزی که از مدل دفتر سفارش روی زنجیره استفاده میکنند میتوان به استلار و بیت شرز اشاره کرد.
آن دسته از صرافیهای DEX که از این مدل استفاده میکنند، همچنان جنبههای غیر متمرکز دارند، ولی بدیهی است که نسبت به مدل قبلی، ساختار متمرکزتری خواهند داشت. در این مدل، سفارشها به جای بلاک چین در جای دیگری میزبانی میشوند. بنابراین میتوانیم یک نهاد مرکزی را مسئول دفتر سفارش قرار دهیم، اما اگر این نهاد بدکار باشد، میتواند برای کسب سود بازارها را بازی دهد (با استفاده روش فرانت رانینگ یا نمایش اطلاعات غلط در مورد سفارشها). اما با به کار گیری مدل خارج از زنجیره، در کنار قبول کردن این ریسک از مزایای فضای ذخیره سازی غیر حضانتی هم بهرهمند خواهید شد. پروتکل 0x که برای استاندارد ERC-20 و توکنهای دیگر روی بلاک چین اتریوم توسعه داده شده، مثالی خوبی از این موضوع است.
این پروتکل به جای این که به عنوان یک صرافی DEX فعالیت کند، چارچوبی برای طرف انتقال دهنده (Relayer) فراهم میکند تا او بتواند دفتر سفارش خارج از زنجیره را مدیریت کنند. با استفاده از قراردادهای هوشمند 0x و تعدادی از ابزارهای دیگر، میزبانها میتوانند از منابع ترکیبی استخر نقدینگی و سفارشهای انتقال (Relay Orders) بین کاربران بهره ببرند. در این مدل، معامله تنها زمانی روی بلاک چین انجام میشود که طرفین آن حاضر باشند. از لحاظ کاربردی بودن، این روش معامله نسبت به روشهایی که به دفتر سفارش روی زنجیره متکی هستند، برتری دارد، زیرا به اندازه این روشها از بلاک چین استفاده نمیکند و در نتیجه با مشکل کندی سرعت آنها، مواجه نیست. اما در هر صورت معامله باید روی بلاک چین انجام شود، بنابر این مدل دفتر سفارش خارج از زنجیره هم از نظر سرعت عملکرد ضعیفتری نسبت به صرافی های متمرکز دارد.
از میان صرافیهای غیر متمرکزی که از دفتر سفارش خارج از زنجیره استفاده میکنند، میتوان به بایننس دکس (Binance DEX)، آیدکس (IDEX) و اتردلتا (EtherDelta) اشاره کرد.
مدل بازار ساز خودکار یا AMM ایده «دفتر سفارش» را به کلی کنار میگذارد و به سفارش گذار (Maker) و سفارش بردار (Taker) نیازی ندارد. کاربران، تئوری بازی (Game Theory) و مقداری جادوی سیاه، تنها مولفههای مورد نیاز آن هستند. مشخصات هر AMM به نحوهی پیادهسازی آن بستگی دارد. به طور کلی هر بازارساز خودکار تعدادی از قراردادهای هوشمند را به هم متصل میکند و با ایجاد انگیزه هوشمندانه، مشارکت کاربران را تضمین میکند. امروزه بیشتر بازارسازهای خودکار ساختاری کاربردوستانه دارند و با کیف پولهایی مثل متامسک
(MetaMask) و
تراست والت (Trust Wallet) هماهنگ میشوند. همانند انواع دیگر صرافی های غیر متمرکز، مواردی که از این مدل استفاده میکنند نیز برای انجام معامله باید تراکنش را روی بلاک چین ثبت کنند.
از میان پروژههایی که از مدل بازارساز خودکار استفاده میکنند، میتوان به
یونی سواپ (Uniswap) و کایبر نتورک (Kyber Network – که از پروتکل Bancor استفاده میکند) اشاره کرد. این دو پلتفرم برای معامله توکنهای ERC-20 توسعه داده شدهاند.
همه افراد میتوانند در لحظه و به صورت شفاف، اطلاعات دستکاری نشده مربوط به نحوه فعالیت صرافی و عملکرد آن در شرایط مختلف را مشاهده کنند.
هر سال صدها میلیون یورو از صرافیهای متمرکز یده میشود. آمار نشان میدهد که تنها در سال 20 بیش از هزار میلیارد یورو دارایی از این صرافیها به سرقت رفت. در صرافی های غیر متمرکز قراردادهای هوشمند را میتوان به عنوان راهکاری برای مقابله با ی و تقلب پیادهسازی کرد. زمانی که قرارداد هوشمندی با شرایط اجرای مشخص بسته میشود، برای اجرا شدن آن طرفین معامله باید مطیع شرایط معین شده باشند. در صورتی که عملی بر خلاف هر کدام از شرطهای قرارداد انجام شود، قرارداد باطل شده و معامله انجام نخواهد شد. در ضمن مهمترین مزیت قراردادهای هوشمند این است که پس از ثبت شدن، به صورت غیر متمرکز و خودکار اجرا میشوند.
صرافی غیر متمرکز از شبکهای از رایانههای متصل به یکدیگر استفاده میکند، یعنی چیزی مشابه یک شبکه بلاک چین. به همین دلیل در مقابل هک و حملات سایبری که دارایی کاربر را تهدید میکند، از امنیت بالایی برخوردار هستند. البته از آن جایی که در صرافیهای DEX (و به خصوص صرافیهای نسل دوم) تمام داراییها توسط یک قرارداد هوشمند نگهداری میشود که ممکن است ایراد داشته باشد، امکان به سرقت رفتن دارایی از بین نمیرود. برای مثال میتوانیم به سرقت 50 میلیون دلاری از پروژه The DAO اشاره کنیم که در سال 2016 اتفاق افتاد و ضربه بسیار سنگینی به کل پلتفرم اتریوم وارد کرد.
درجه بالای گمنامسازی یکی دیگر از مزایای صرافی های غیر متمرکز است. یک صرافی DEX برای انجام تراکنشها و معاملات، فقط آدرس کیف پول کاربران را دریافت میکند و نیازی به ارائه اطلاعات شخصی نیست.
احتمال خراب شدن سیستم یک صرافی غیر متمرکز تقریبا صفر است و کاربران لازم نیست نگران این موضوع باشند. این استحکام بالای صرافی های DEX به خاطر غیر متمرکز بودنشان است که بر خلاف صرافیهای متمرکز، فعالیتشان به یک سرور محدود نمیشوند.
اگر در حوزه ارز دیجیتال دانش کافی نداشته باشید، ممکن است استفاده از صرافی DEX در ابتدا امری گیجکننده و دشوار به نظر برسد. بنابر این برای درک نحوه فعالیت و استفاده از این نوع صرافی، اغلب به راهنمایی و دستورالعملهای ارائه شده توسط یک کاربر حرفهای نیاز خواهید داشت.
یک صرافی غیر متمرکز امکان انجام معامله بین رمز ارزهایی که بلاک چین متفاوت دارند را فراهم نمیکند. از آن جایی که بیشترین تعداد توکن در شبکه اتریوم صادر میشود، معروفترین صرافی های غیر متمرکز هم در این شبکه ساخته شدهاند. پس در چنین صرافیهایی فقط امکان تبادل توکنهای اتریومی وجود دارد و مثلا نمیتوانید بیت کوینهای خود را به اتریوم تبدیل کنید.
در صرافی های DEX تنها امکان ثبت سفارشهایی از نوع حد (Limit) و بازار (Market) وجود دارد.
از آن جایی که معاملههای صرافیهای DEX در بلاک چین خودش انجام میشوند، فرآیند پردازش آنها بسیار طولانیتر از فرآیند یک صرافی متمرکز خواهد بود. بنابر این صرافی های غیر متمرکز نمیتوانند حجم بالایی از معاملات را مدیریت کنند.
در یک پلتفرم معاملاتی، مهمترین چیز داشتن نقدیندگی (Liquidity) است که به کم شدن فاصله قیمتی (Spread) منجر میشود. به دلیل این که دستکاری و اعمال نفوذ در بازار صرافی های غیر متمرکز امکانپذیر نیست، معمولا نقدینگی کمی در آنها مشاهده میشود و کاربران کمتری به سمت آنها جذب میشوند. این یعنی با نقدینگی کم و فاصله قیمتی بالا مواجه هستیم که هر کاربری را از انجام معامله دلسرد میکند.
«بیتتومی» (Bit2Me) یک صرافی غیر متمرکز نسل سوم حرفهای است که از مبادله اتمیک سواپ (Atomic Swap) پشتیبانی میکند. اما همان طور که قبلا اشاره شد، این نوع صرافیها با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند.
صرافی Bit2Me ویژگیهای پیشرفته و یک رابط کاربری کامل و کاربرپسند دارد. این صرافی علاوه بر فراهم کردن سطح بسیار بالایی از امنیت و محافظت برای کاربران، به آنها اجازه میدهد با طیف گستردهای از رمز ارزها معامله انجام دهند. پلتفرم Bit2Me از توکنهای ERC20 پشتیبانی میکند و استفاده از آن بسیار آسان است، زیرا کاربر نیازی به ثبت نام یا واریز دارایی ندارد و میتواتند تبادل رمز ارز را از طریق یک کیف پول انجام دهد. در صرافی غیر متمرکز Bit2Me کنترل داراییها و
کلید خصوصی همیشه در اختیار خود کاربر قرار دارد و به همین دلیل، آنها هرگز در معرض خطر نیستند.
ارز فیات) را ساده، سریع و امن به رمز ارز تبدیل کنند.
صرافی Bit2Me از زبانهای مختلفی پشتیبانی میکند تا نحوه استفاده از آن برای همه کاربران آسانتر و قابلفهمتر باشد. علاوه بر این، کادر فنی ماهر این صرافی برای هر سوال یا نگرانی که ممکن است برای کاربر پیش بیاید، مشاوره و اطلاعات لازم را فراهم خواهد کرد.
صرافی غیر متمرکز Bit2Me، از تکنولوژیای به نام Protocol 0x بهره میگیرد که توسط پروژه 0x پیادهسازی شده است. با این تکنولوژی، Bit2Me در عین بهره بردن از قابلیتهای اتمیک سواپ، از طریق قرارداهای هوشمندی که در پلتفرم اتریوم اجرا میشوند، فعالیت خواهد کرد. این ویژگیهای پیادهسازی شده در Bit2Me باعث میشوند این صرافی به عنوان یک پلتفرم کاملا امن، مطمئن و غیر متمرکز فعالیت کند و نیازی به دخالت شخص ثالث نداشته باشد. مهمترین مزیت صرافی Bit2Me این است که رمز ارز یا توکن کاربر، تا آخرین لحظه تکمیل معامله از کیف پول او خارج نخواهد شد.
در این صرافی توکنهای SUSHI به عوان پاداش استخراج لیکوئیدتی (Liquidity Mining – فرآیند فراهم کردن نقدینگی توسط کاربر که با قفل کردن دارایی انجام میشود) به کاربران داده میشوند. دارندگان این توکن میتوانند در تصمیم گیریهای مربوط به مدیریت پلتفرم سوشی سواپ تاثیرگذار باشند و با توجه به میزان داراییشان، بخشی از کارمزدهای دریافت شده از تریدرها نیز به آنها تعلق میگیرد.
علاوه بر این، دارندگان توکنهای SUSHI میتوانند یک پیشنهاد بهبود سوشی سواپ (SushiSwap Improvement Proposal) یا SIP ارائه کنند. دارندگانی که با یک SIP موافق باشند میتوانند به آن رای بدهند و در صورت کسب آرای کافی، آن پیشنهاد در شبکه اعمال خواهد شد.
یونی سواپ یک پروتکل توسعه یافته در شبکه اتریوم است که میتوان از آن برای تبادل توکنهای ERC20 استفاده کرد. بر خلاف بسیاری از صرافیها که برای دریافت کارمزد طراحی شدهاند، یونی سواپ به منظور خدمترسانی به عموم طراحی شده است.
این پروتکل ابزاری در اختیار جامعه کاربری است و با استفاده از آن میتوان توکنها را بدون کارمزد و واسطه معامله کرد. بسیاری از صرافیها با در نظر گرفتن تعداد خریداران و فروشندگان قیمتها را معین کرده و معاملهها را انجام می دهند، اما یونی سواپ این کار را با استفاده از یک معادله ریاضی ساده و استخرهای ترکیبی توکنها و ETH انجام میدهد.
پلتفرم
دیفای (DeFi) جاست سواپ روی شبکه
ترون (Tron) توسعه داده شده و از توکنهای TRC20 پشتیبانی میکند. این صرافی غیر متمرکز برای کاربرانی که میخواهند توکنهایشان را به صورت موثر و با در اختیار داشتن امکانات پیچیدهتری معامله کنند، یک رابط کاربری ساده فراهم کرده است. این رابط کاربری به همه افراد اجازه میدهد بدون پرداخت کارمزد ثبت، جفتهای معاملاتی ایجاد کرده و نقدینگی مورد نیاز را فراهم کنند.
تمام کاربران میتوانند با توجه به نرخ «توکن / TRX» استخر، هر زمان که بخواهند، داراییهایشان را واریز یا برداشت کنند. علاوه بر این، صرافی جاست سواپ امکان کسب درآمد به واسطه
ییلد فارمینگ (Yield Farming) را هم برای کاربرانش فراهم کرده است.
طی سالیان اخیر، صرافی های غیر متمرکز زیادی به دنیای کریپتوکارنسی معرفی شدهاند. هر کدام از این صرافیها سعی داشتهاند تجربه کاربری کارآمدتری ارائه کنند و پلتفرم معاملاتی قدرتمندتری بسازند. اما در نهایت، این ایده تا حد زیادی در راستای مفهوم «خودحاکمی» (self-sovereignty) قرار دارد، زیرا کاربران رمز ارزها نیازی به اعتماد به شخص ثالث ندارند.
همراه با رشد حوزه دیفای، صرافی های غیر متمرکز ساخته شده در شبکه اتریوم هم با استقبال کاربران مواجه شدهاند. اگر این روند ادامه داشته باشد، به احتمال زیاد شاهد افزایش نوآوری این تکنولوژی در تمام بخشهای صعنت ارز دیجیتال خواهیم بود.
منابع:
academy.bit2me
medium.datadriveninvestor
academy.binance
آموزش ساخت اپلیکیشن غیر متمرکز (دی اپ) ؛ برنامه نویس فول استک اتریوم شوید
سقوط ارزش لیر بعد از ممنوعیت پرداخت با ارز دیجیتال در ترکیه
هارد فورک برلین اتریوم ؛ تلاش برای کاهش گس بالای شبکه
نگاهی به مزایای اپلیکیشن های غیر متمرکز برای کسب و کارها
خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال
درباره این سایت